कटुता
जे शब्द आपण आपल्यासाठी वापरत असतो ते शब्द इतरही वापरत असेल तर मनाला आनंद होतो. प्रत्येक व्यक्तीला ही भावना कुठेतरी व्हवी असते. हा शोध घेतल्याशिवाय मनुष्य जगू शकतो...सरळ सरळ झाले तर सर्व सत्य असते. भावना विरोधाभासाची असेल तर मनात इतरांबद्दल कटुता येत असते आणि पुढच्या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरे आपोआप मिळत जातात. ते जवळून ओळखतात त्यांनाही हे प्रश्न पडत असतात आयुष्याच्या कोणत्याही वेळी हे अशी कटुता येत असतात. आपल्याला हवे असते त्या वेळी ही कटुता आपल्या नशिबी नियतीने दाखविली तर जीवनच निरर्थक होत जात असते. आम्ही लांब पळतो स्वतःला वेगळे करतो... फक्त एकच विचार कटुता समाधान कुठेच नाही, ना मनात व न विचारात.
साहजिकच आपण त्या गोष्टीचा विचार करीत असतो. एकमेकांवर आपण आग ओकत असतो मनातील विचाराने... ती व्यक्ती आले की विचारांची समप्रमाणात वाटणी करणे अशक्य प्राय होत असते .मनात कुठे शांतता नसते. कोणत्याही प्रकाराने तिथे शांत निर्माण होत नाही. प्रत्येक क्षणाला अशांत मन घेऊन जगावे लागत असते .अशांत मनाला शांत करण्यासाठी समाधानाचे सूत्र हाती घ्यावे लागत असते.
नको नको वाटणारे विचार आता नाहीशी होण्याच्या मार्गावर असते. माणूस मनातील विचार गर्दीमध्ये हरवत असतो. विचार गर्दी मांगे धावताना तर माणूस अधिकच मागे पडत जाते.
मनातील विचार नक्कीच मनातील गाभ्यापर्यंत पोहोचत असते. त्यांच्या मनातील विचार अधिकच स्वच्छ होत जात असतात अनेक सुटलेल्या प्रश्नांची उत्तरे मिळत जातात स्वतःच्या विचारांनी आपण सर्वच पाहत अस तो पण इतरांच्या नजरेतून पहातांना तेच भाव दिसले नाही तर कटूताला खतपाणी घालत असतो. विचारांची कटुता आणू नये म्हणून प्रयत्न चालूच असते निसर्गाने किती सौंदर्य आपल्याभोवती निर्माण करून दिलेली असताना माणसे इतरांच्या कटूताला खतपाणी घालत असतात. ते सौंदर्य प्रत्येकाला पाहता काय येत नाही ?पुन्हा त्याच गोष्टी ....आलेले विचार परत त्याच वळणावर घेऊन जाते. माळेतील जाई-जुईचा सुवास कुठेच नसतो, त्या विचारांमध्ये!
स्वतःच्या नेमका विचार सापडला की मग जीवनाचे सूर सापडणे कठीण असते. माणूस एकटाच असते. प्रत्येक, वेळी मनाने अन शरीराने. तितक्याच वेदना ही एकटाच असतात विश्वास ही एकटाच असतो. सत्य ही एकटेच असते ...स्वप्नही एकटेच असतात...विचारही एकटेच असते.
क्षणामागून क्षण गेले तरी क्षणाही एकटेच असते .मन उदास असले तरी ते एकटेच असते. कोणत्याही वेळी आपण आपल्याच एकटेपणाला सांभाळीत असतो. मायेची चदर घेऊन!
हळव्या स्वप्नांची चाहूलही एकटीच असते अमृतमय शब्द ही एकटेच भेटत असतात त्याचे माझे अंतरही एकटेच असते त्याला प्रेमाचा गंध नसला तर! शीलही एकटाच असतो .... धुंद मनाला स्वैर करणारे सुद्धा एकटेच असते.
सगळे एकटेच असत जाणेही एकटेच आणि येणेही एकटेच. मनातील प्रत्येक विचार कोरे करतानाही एकटेच असते आणि कटुता सहन करतानाही एकटाच मनुष्य असतो.
तहानेने व्याकूळ झालेल्या जीवाला पाणी मिळाले नाही तर तो असाच जगत असतो. गतीमान मनाला सत्य सांगत राहाते.
व्याकुळ मन; मनातल्या मनात! घाई नको. विचारांना स्वैर करण्याची. मनुष्याला नजर प्रतिभा निर्माण करण्याचे ती कुठलीही असो आपल्या जिवाला सरळ मार्गी करण्यासाठी सुद्धा प्रतिभा हवीच असते. इतरांकडे पाहतानाही प्रतिभा हवीच असते. त्या क्षणी पळत सुटावे मनाने त्याची प्रतिभा पाहून!
शब्द अर्थहीन कधीच नसतात त्याला अर्थ असतोच तिथं मनाच्या सगळ्या विचारांना विराम मिळत असतो समजून घेतलं तर ब रे आणि कटुता घेऊन समजून घेतले तर त्याला अर्थच नसतो आपण आपले गाणे गात राहायचे प्रकाश असो वा तिमिर असो.... अर्थहीन शब्द असले तरी रस्ता कुठेतरी शोधायचा इतर असतोही वा नसतोही. हातातली शब्दशक्ती वापरायची गाणे गात राहयाचे. इतरांनी निर्माण केलेले आणि प्रयत्न करायचे आपण स्वतः ते निर्माण करण्याचे!
खरच माहित नाही कटुता आहेत या शब्दाला साद देत असेल.शब्दाची देवाण-घेवाण झालीच नाही तर आपण पळवाट शोधत असतो. सगळे अंधारमय होत जाते. निर्णयाला मागे सोडत जाते. निर्माण केलेली नाती शब्द कटुता मुळे नाहीसे होत जातात.
सगळं हातात असताना सुटत जात असतात आपल्याला पेलणारे शब्दही आपली साद सोडून देत असतात अंधारलेल्या शब्दांना काहीच दिसत नाहीत आखून बांधलेल्या शब्दाला अमर्याद आकार येऊन हरवून जातात मनात भाव निर्माण करीत नाही बोलाय ची गरज उरलेली नसते. प्रत्येक क्षणी एक परीक्षा देत असतात.... प्रत्येक क्षणी जीवन- मरणाच्या यातने मधून जावे लागते.
सामान्य माणूस म्हणूनच; इतरांना आपली कटुता दाखवित असावे... मनाला समाधान मिळावे म्हणून बाहेरच्या जगा मध्ये सौंदर्यशी त्यांचा काही संबंध नसतो. सरळ प्रश्नांला नेहमी निराळी शब्दरचना व्हवी असते आजवर ज्यांनी फक्त इतरांना कमी लेखण्याचे काम केले त्यांना शब्दरचना कशाला आणि शब्द प्रतिभा कशाला. दिवस जात असतात ते कळत नाही. कोणत्या पद्धतीने संपले ते विसरता येत नाही. विसरण्यासाठी ही भूतकाळाला सोबत घेऊन जावे लागते. आपण प्रेम करीत असतो त्याच गोष्टीवर कंटाळलेल्या अवस्थेपर्यंत... इतरांच्या लक्षात येतपर्यंत गुंडाळून घेत असते.स्वतःला इतरांबद्दल कटुतामुळे जिव्हाळाच निर्माण होत नाही. एका गरजेसाठी मनशांतीसाठी कटुता नको असते.
माणसाच्या प्रत्येक विचारामागे वागण्यामागे काहीतरी कारणे असतात त्याचा शोध न घेता नुसती त्याला नावे ठेवली जातात. गैरसमज पसरविले जातात जमेल तिथे विषय काढले जातात. आम्ही कसे जमविले तुम्हाला ना का करता येत नाही अशी वाक्य बोलविले जातात. इतरांनी कसे जगावे हे सतत सांगितले जातात.
ते विसरत असतात त्यांच्यामध्ये आणि समोरच्या व्यक्ती मध्ये किती अंतर असते!!!!!
आम्ही जगतो चांगुलपणासाठी तुम्ही जगता इतरांबद्दल कटुता निर्माण करण्यासाठी.... स्वखुशीने. इतरांसाठी उभी केलेली ही गोष्ट खऱ्या अर्थाने त्यांना जगण्यासाठी असते तेव्हा मागे वळून पाहताच त्यात भर घालीत असतात. गरज नसताना शब्दाची माळ विणली जातात. शब्दांपेक्षा कृती अधिक गडद असते. त्यांचे हिशोब स्वतः पुरते असतात. संपलेला विषयाला खतपाणी घालण्यासाठी असतात.
आयुष्याचे गणितीय उत्तरे मिळून नसतात. सगळीच गणिते चुकतात असेही नव्हे... आयुष्याची उत्तरे आपण कटुता का शोधत असतो? हा प्रश्न अवाक्य करुन सोडतो प्रश्नांची उत्तरे मी स्वतःलाच विचारीत जाते. प्रश्न उत्तरे सांभाळायचं ठरवलं तर मन कुठे ही स्थिर होत नाही एक वेळेला एकच साथ येतात. विचारांची शिदोरी आपली असते. आयुष्यभर नियती बरोबर राहिले तर काही देत नाही. जसे सावलीमुळे त्यांच्यासोबत इतर वृक्षवेल होत नाही. सुख दुःख तसेच असावे.
कटुता आयुष्य संपवीत नाही आयुष्याला नवीन अर्थ देत असतो.
दि 5.3.2008
सविता तुकाराम लोटे
(चित्र गुगल वरून घेण्यात आले आहे
__---------------__--------------
